Dit is een instrument van Stimular
Ook van Stichting Stimular: Milieubarometer | MVO-balans

Verlichting

Beperken benodigde (kunst)verlichting

Verlichting gebruikt 30-50% van de elektriciteit in een kantoorgebouw. Ook fabriekshallen en werkplaatsen gebruiken vaak veel elektriciteit voor verlichting. Beperk daarom de behoefte aan kunstlicht en zorg dat licht voldoende verspreid wordt. Dit draagt ook bij aan een aangename werkomgeving.

Gebruik daglicht als belangrijkste bron van verlichting.

Er zijn vele manieren om daglicht in te zetten als lichtbron. Gevelopeningen in de vorm van ramen, lichtstraten, sheddaken. Daarnaast kunnen atriums licht binnen brengen. Wanneer je 7 tot 8% van het dakoppervlak van een bedrijfsruimte bestemt voor daglicht, beschik je gedurende 70% van de daglichtperiode over voldoende licht.

Zorg op de werkplek voor een daglichtfactor (verhouding van de daglichtsterkte op een bepaald punt in de ruimte ten opzichte van het totaal op de gevel vallende licht) van ten minste 3%, streef naar 5%.

Daglicht (en uitzicht) op veelgebruikte werkplekken.

Plaats veelgebruikte ruimtes aan een gevel of een atrium en minder gebruikte ruimtes (bijvoorbeeld toiletten, printruimte of magazijn) binnenin. Daglicht en uitzicht dragen positief bij aan motivatie, productiviteit en gezondheid van (kantoor)werkers. Andere factoren die het visueel comfort beïnvloeden zijn bijvoorbeeld helderheid, kleurtemperatuur, lichtreflectie en contrast.

Pas daglichtgeleidingssystemen toe.

Daglichtgeleidingssystemen brengen door middel van reflecterende kokers daglicht midden in een gebouw. Daglichtgelei­dings­systeem

Zorg voor lichtgekleurde wanden, vloeren en plafonds.

Een diepgekleurde wand absorbeert vaak wel 50% van het licht dat erop valt. Alleen het restant wordt weerkaatst. Lichtgekleurde vlakken weerkaatsen meer licht en zorgen voor een betere verspreiding. Bij donkere wanden, vloeren en plafonds, heb je daarom meer verlichting nodig.

Pas glas toe in tussenwanden en deuren.

Met glasstroken langs deuren of plafond of een hele glaswand kan de verlichting in naastgegelegen ruimtes overdag vaak uit blijven. Bijkomend voordeel is dat medewerkers beter contact houden met de rest van het bedrijf.

Doelgericht verlichten

Verlicht alleen die plekken die je in gebruik hebt en bespaar veel geld door gericht te verlichten. Denk bijvoorbeeld ook aan het aanlichten van een gevel in plaats van spots die de hemel verlichten.

Stem het verlichtingsniveau af op de functie.

Het verlichtingsniveau in een gang of toilet kan lager zijn dan bij een bureau of werkbank. Vooral op plekken waar het licht de hele dag brandt, loont het om (tijdelijk) een lager verlichtingsniveau te hanteren.

Zorg dat verlichting in delen in- en uitgeschakeld kan worden.

Verdeel de verlichting in groepen die apart geschakeld kunnen worden. Denk aan aparte schakelaars voor verlichting aan de raamzijde. Ook in een hal of magazijn is verlichting vaak in functionele stukken te verdelen. Zorg daarbij dat de schakelaars of sensoren op logische plekken zitten. Schakel verlichting per (deel van) ruimte

Installeer oriëntatieverlichting naast werkplekverlichting.

Maak een combinatie van werkplekverlichting (waarbij mensen nauwkeurig kunnen werken) en basisverlichting voor de rest van de ruimte.

Hang verlichting op de juiste hoogte en plek.

Wanneer verlichting te hoog hangt, neemt het licht op de werkvloer teveel af. Houdt bij het ophangen van de verlichting ook rekening met de inrichting; hang lampen niet boven kasten maar in de gangpaden.

Zuinige verlichting

LED is vrijwel voor alle toepassingen standaard. Zie aanvullend aan onderstaande adviezen ook Verlichtingsoffertes beoordelen.

Kies armaturen met een hoog rendement.

Met een ‘spiegeloptiekarmatuur’ kun je de lichtopbrengst met meer dan 80% vergroten. Kies in vieze omgeving voor goed schoon te maken armaturen.

Kies lampen met een hoog rendement (zoals LED, gasontladingslampen).

Voor hoge hallen (meer dan 10 m) is naast LED ook puntvormige verlichting met gasontladingslampen (metaalhalogonide of natrium) efficiënt.

Vervang in bestaande gebouwen verouderde verlichting. Kantoren kunnen goed verlicht worden met 10 W/m2 geïnstalleerd vermogen. In het verleden was vaak meer dan 16 W/ m2 geïnstalleerd.

Bespaar op buitenverlichting.

Buitenverlichting kan vaak veel zuiniger door gericht te verlichten, op een doelmatig lichtniveau, met efficiënte lampen en armaturen. Een halogeenstraler van 150 Watt om de gevel aan te lichten, vervang je door LED-verlichting van minder dan 30 Watt. Denk ook aan een combinatie met tijdklokken en aanwezigheidsdetectie.

Automatische regelingen

Automatisch aan/uitschakelen en/of dimmen van verlichting bespaart energie en kosten. Installateurs kunnen meedenken over effectieve regelsystemen. Het vernieuwen van lichtinstallaties is in bestaande gebouwen in veel gevallen fiscaal voordelig.

Automatische regeling niet mogelijk? Afspraken over uitdoen van verlichting

Gebruik schakelaars die het licht na enkele minuten lager of uitschakelen.

Verlichting in (een deel van) de ruimte blijft na inschakelen enkele minuten branden, bijvoorbeeld voor zijpaden in een opslagruimte.

Gebruik aanwezigheidsdetectie of een deurschakelaar.

Voordelen van aanwezigheidssensoren zijn dat de verlichting alleen brandt als er iemand is en dat er geen schakelaars aangelegd hoeven te worden. Zeer geschikt voor toiletten, magazijnen, werkruimtes die beperkt gebruikt worden, en ook veel toegepast in kantoren en vergaderruimtes. Voor berghokken kan een deurschakelaar een goed alternatief zijn.

Gebruik een veegpuls om verlichting in één keer uit te schakelen.

Een veegschakeling schakelt op vastgestelde momenten centraal alle verlichting uit. Wie toch behoefte heeft aan kunstlicht moet het licht handmatig weer inschakelen. Een veegpuls is geschikt voor grote kantoren. Niet in combinatie met aanwezigheidsdetectie. Veegschakeling op verlichting

Gebruik een daglichtafhankelijke regeling.

Bij een daglichtafhankelijke regeling dimt de verlichting automatisch als de zon meer gaat schijnen. Hiermee kun je tot 50% op elektriciteit besparen. De terugverdientijd bedraagt 2 tot 4 jaar. Daglicht­­afhanke­­lijke regeling van verlichting